Làm cho quốc gia, làm cho tư nhân

Sưu tầm: thư xin thôi việc tiếng anh

Làm cho nhà nước, làm cho tư nhân

(TBKTSG) - tổng giám đốc một doanh nghiệp chuyên về nguồn nhân lực đã từng nhận xét: “Ai đã làm ở khu vực quốc gia thì chẳng thể làm nổi ở khu vực tư nhân hoặc cơ quan nước ngoài. Trái lại, ai đã ở khu vực tư nhân thì khó thích nghi với khu vực nhà nước”. Tôi lại nghĩ khác.

Hơn 20 năm trước, sau tám năm làm ở một tổ chức quản lý nhà nước cấp tỉnh một tỉnh miền Nam Trung bộ, tôi vào thành thị và làm quản lý viên cấp trung tại một công ty tư nhân sản xuất hàng tiêu thụ thuộc loại hàng đầu Việt Nam lúc ấy. Quả tình, nhiều năm làm việc trong môi trường không đòi hỏi cao, thậm chí có thể ra quán cà phê thoải mái trong giờ hành chính, ban lãnh đạo đơn vị cứ tưởng tôi không thể chịu nổi áp lực rất cao tại một doanh nghiệp tư nhân. Nhưng rồi tôi cũng quen.

Ở đơn vị này, lãnh đạo tổ chức rất quan hoài đổi mới, đặc biệt là xây dựng và hoàn thiện chế độ quản trị.

Họ nhìn trước được những thách thức của mai sau nên chủ động đổi thay hệ thống. Nhiều sáng kiến cải tiến mà tôi từng quan sát, chiêm nghiệm khi đi đây đi đó trước kia nhanh chóng được lãnh đạo doanh nghiệp đưa vào triển khai trong thực tại. Nhưng khi lương bổng của hàng ngũ quản lý cấp trung và cao cấp (trong đó có tôi sau bốn năm làm việc) khá... “Nặng túi”, người ta bắt đầu tính chuyện thuê người mới để trả ít tiền hơn và cũng để có thêm những đề nghị mới khi mà những người cũ không còn nhiều ý tưởng nữa. Vậy là tôi làm đơn xin thôi việc để tránh cái cảnh “một thời để yêu và một thời để chết”. Rồi tôi qua một doanh nghiệp tư nhân rất nức tiếng khác, nhưng không hợp văn hóa đao to búa lớn của họ. Một năm sau, tôi lại... Tung cánh chim!

Rời cơ quan tư nhân thứ hai, tôi bước chân vào tổ chức X, một tổ chức nhà nước lừng danh trong ngành dệt may thời đó.

Mấy ngày trước tiên, tôi mon men làm quen đồng nghiệp mới, hỏi một cô nhân sự phòng kế hoạch: “Em làm ở đây lâu chưa?”. Cô đáp bằng cái giọng miền Nam ngọt xớt: “Dạ mới 11 năm thôi anh à!”. Hỏi nhiều người khác thì cũng rưa rứa, mới làm có 12-15 năm là thường ngày! Tôi sững sờ vì ở hai công ty tư nhân tôi làm việc trước đó, trừ đội ngũ công nhân trực tiếp, còn thâm niên của viên chức gián tiếp thì làng nhàng chỉ 2-3 năm.

Vậy, khác biệt đầu tiên giữa khu vực quốc gia và khu vực tư nhân là làm nhà nước ít đổi thay công tác hơn (mà người ta hay nói là ổn định). Ở các tổ chức quốc gia lâu năm, không ít người gắn bó cả cuộc thế với đơn vị, khi về hưu còn xin cho con “một suất” để kế nghiệp mình. Trải nghiệm của tôi cho thấy quan hệ cư xử trong cơ quan nhà nước có phần tình cảm hơn các tổ chức tư nhân, nhất là vào các dịp lễ, Tết, đặc biệt là ngày lễ lao động 1-5.

Do hàng ngũ nhân sự ở cơ quan quốc gia ít đổi thay nên doanh nghiệp gặp chướng ngại trong đổi mới, đặc biệt là đổi mới nhân viên, đó là chưa nói đến tình trạng con ông cháu cha. Do mọi người làm việc theo lề thói, thành lối mòn nên rất khó áp dụng cái mới nếu thiếu “quyết tâm chính trị” từ ban lãnh đạo cao cấp của tổ chức.

Cũng may là lúc ấy tôi được lọt vào mắt xanh của giám đốc điều hành - một người đầy bản lĩnh, có tầm nhìn xa và ý thức đổi mới rất cao - nên nhiều đề nghị của tôi trở thành chính sách, quy định của đơn vị.

Tôi cũng nhận ra nếu không thuộc diện kề cận lãnh đạo, tức người mới từ bên ngoài vào mà là cấp thấp thì rất khó trụ trong môi trường như thế, vì các yêu cầu cải tiến thường khó lọt qua cửa cấp quản trị trực tiếp để đến cao cấp hơn. Họ dễ sinh chán nản và mất việc.

Ở doanh nghiệp quốc gia, tư duy làm kiểu công chức còn khá nặng. Đồng hồ là cái mọi người hay nhìn, cứ đến gần giờ về là phần lớn lo “thu dọn trận mạc”, chờ tiếng chuông reo là “em tan trường về”.

Trong khi đó, ở đơn vị tư nhân thì theo ý thức “làm hết việc chứ không hết giờ”. Tuy thế, tôi biết nhiều doanh nghiệp tư nhân lạm dụng ý thức này để ép người cần lao, nhất là đội ngũ quản trị. Giới chủ thường nói làm hết việc là bổn phận của cấp quản trị, đã hưởng lương bổn phận thì không tính làm thêm giờ, chỉ tính cho viên chức. Theo tôi, làm hết việc chứ không hết giờ chỉ đúng khi trong tháng có 5, 7 ngày làm việc, hội họp đến 8 giờ tối thì cũng có đôi ba ngày ít việc được về sớm lúc 3, 4 giờ để thư giãn. Chứ ngày nào cũng đầu tắt mặt tối đến 7, 8 giờ tối mà không tính tiền làm thêm giờ thì lại là chuyện quan hệ lao động chứ không phải là diễn đạt ý thức “làm hết việc chứ không làm hết giờ”.

Câu chuyện của tôi cho thấy không hoàn toàn là ai đã ở khu vực tư nhân thì sẽ khó thích nghi với khu vực quốc gia, và trái lại. Cũng không hẳn là từ khu vực tư nhân này thì sẽ chóng vánh hòa nhập được ngay với khu vực tư nhân khác. Câu chuyện của tôi cũng ít nhiều phản ánh phần nào ưu khuyết điểm trong quản lý và dùng người của các tổ chức Việt Nam, cả tư nhân lẫn quốc gia.

Nguyễn Thiện | thesaigontimes.Vn